«یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ» خداوند برای شما آسانی می‌خواهد و برای شما دشواری نمی‌خواهد - «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِی کَبَدٍ» ما انسان را در رنج آفریدیم - «یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّکَ کادِحٌ إِلی رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلاقیهِ» ای انسان! تو با تلاش و رنج بسوی پروردگارت می‌روی و او را ملاقات خواهی کرد! - چطور می‌توان آیه اول را با آیات دوم و سوم جمع نمود؟
«یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ» خداوند برای شما آسانی می‌خواهد و برای شما دشواری نمی‌خواهد - «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِی کَبَدٍ» ما انسان را در رنج آفریدیم - «یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّکَ کادِحٌ إِلی رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلاقیهِ» ای انسان! تو با تلاش و رنج بسوی پروردگارت می‌روی و او را ملاقات خواهی کرد! - چطور می‌توان آیه اول را با آیات دوم و سوم جمع نمود؟
پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه):
●- الزامی نیست که حتماً بین آیات را جمع کنیم! فرض کنید که در فرازی از کتابی مربوط به زمین شناسی بیان شده باشد که «زمین به دور خورشید می‌چرخد»، و در فراز دیگری بیان شده باشد که «باران از آسمان به زمین می‌بارد»؛ سپس کسی بخواهد به خاطر اشتراک کلمه‌ی "زمین"، بین این فرازها را جمع کند.
●- در هر مطالعه و تحقیقی، به ویژه در قرآن مجید و احادیث، ضمن دقت کامل در کلمات و معانی آنها، باید به موضوع مورد بحث نیز توجه نمود و دانست که چه آیه یا حدیثی، درباره‌ی چه موضوعی و از کدام وجه آن می‌باشد؟
حال به سه آیه مطروحه در پرسش می‌پردازیم:
الف - یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْر ... - خداوند، راحتى شما را مى‌خواهد، نه زحمت شما را! (البقره، 185)
این فراز، از وسط یک آیه اخذ شده و حتی به پس و پیش این فراز در همان آیه نیز توجه نشده است، و سپس در مقابل آیات دیگر قرار گرفته و پرسیده شده که «چگونه بین آنها جمع کنیم؟!»
حوزه‌ی این بحث، "احکام" است و موضوعش ماه مبارک رمضان و احکام روزه و معافیت گروه‌هایی چون بیماران و یا مسافران، از وجوب روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان می‌باشد؛ و سپس بیان شده که خداوند برای شما، راحتی در انجام احکام، به ویژه روزه‌ی ماه مبارک رمضان را می‌خواهد. متن و ترجمه‌ی آیه، چنین است:
«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَمَنْ کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ» (البقره، 185)
ترجمه: (روزه، در چند روز معدودِ) ماهِ رمضان است؛ ماهى که قرآن، براى راهنمایى مردم، و نشانه هاى هدایت، و فرق میان حق و باطل، در آن نازل شده است پس آن کس از شما که در ماه رمضان در حضر باشد، روزه بدارد! و آن کس که بیمار یا در سفر است، روزهاى دیگرى را به جاى آن، روزه بگیرد! خداوند، راحتى شما را مى‌خواهد، نه زحمت شما را! هدف این است که این روزها را تکمیل کنید؛ و خدا را بر اینکه شما را هدایت کرده، بزرگ بشمرید؛ باشد که شکرگزارى کنید!
ب - «وَوَالِدٍ وَمَا وَلَدَ * لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِی کَبَدٍ - و سوگند به پدر و آنچه زاده است * به یقین ما انسان را در سختى آفریدیم» (البلد، 3 و 4)
حوزه‌ی این آیه، بحث "خلفت" است، نه احکام! و چون خلقت و به دنیا آوردن انسان، از طریق "پدر و مادر" صورت می‌پذیرد، خداوند متعال در آیاتی به جایگاه، نقش و ارزش آنها تصریح نموده است؛ چنان که در چهار آیه، پس از امر به توحید و دوری از شرک، احترام و نیکی به آنان را متذکر شده است. در برخی آیات، به هر دو تصریح دارد، در برخی موکداً به نقش مادر توجه می‌دهد و در این آیه، والایی مقام پدر را با قسم خوردن به او متذکر می‌گردد [که البته در مقام تفسیر، اشاره به حضرات ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام می‌باشد].
در هر حال پس از قسم، می‌فرماید که «انسان در سختی آفریده شده»، یعنی در سختی قرار دارد؛ و این سختی مربوط به آفرینش و حیات اوست، نه احکام مترتب بر او.
به دنیا آمدن برای جنین خیلی سخت است؛ گذر از دوران نوزادی و کودکی نیز سخت است؛ سفت شد و بزرگ شدن استخوان‌ها و قد کشیدن نیز آسان نیست و خیلی مراقبت می‌خواهد؛ و همین‌طور است تحولی که هنگام رسیدن به بلوغ، در جسم و روح ایجاد می‌شود و بالاخره گذران بزرگسالی و پیری و ...؛ آن هم در این دنیای فانی، هیچ کدام آسان و راحت نیست؛ چنان که هر لذتی، توأم با آلامی می‌باشد و کمترینش این است که پایدار نیست.
دنیا دار تلاش است و اساساً سعی و تلاش، کار آسانی نیست. تحصیل علم سخت است – کسب معاش سخت است – ازدواج و تشکیل زندگی مشترک سخت است – فرزند‌آوری و پرورش و تربیت او سخت است – حفظ و تکمیل شناخت و باورها سخت است – گذر از موانع، برداشتن سدها، مقابله با ظلم و حتی رعایت عدالت و ... همه سخت است.
ج - «یَا أَیُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَى رَبِّکَ کَدْحًا فَمُلَاقِیهِ - اى انسان! تو با تلاشی سخت، بسوى پروردگارت مى‌روى و او را ملاقات خواهى کرد» (انشقاق، 6)
این آیه، نه مربوط به خلقت است و نه احکام، بلکه اشاره به "مسیر حرکت و
مقصد" آن دارد. می‌فرماید: در این دنیا، در حرکت هستی و هر حرکتی نیز به مقصدی می‌رسد و تو این مسیر را با تلاشی سخت طی می‌کنی، ولی بدان که چه عاقل باشی و چه جاهل (بی‌خرد) – چه مؤمن باشی و چه کافر – چه متقی باشی و چه فاسق – چه عادل باشی و چه ظالم و ...؛ مقصد نهایی اوست و به سوی او می‌روی «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ».
این آیه را باید با آیات بعدش تلاوت نمود که معلوم شود، رفتن به سوی او، یعنی معاد، حساب و کتاب، نتیجه مواضع اعتقادی و اعمال، و بالاخره کیفر و پاداش. لذا در ادامه می‌فرماید:
«فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ * فَسَوْفَ یُحَاسَبُ حِسَابًا یَسِیرًا * وَیَنْقَلِبُ إِلَى أَهْلِهِ مَسْرُورًا» (البلد، 7 تا 9)
ترجمه: پس کسى که نامۀ اعمالش به دست راستش داده شود * بزودى (به سرعت) حساب آسانى براى او مى‌شود * و خوشحال به سوی اهلش بازمى گردد *
«وَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ وَرَاءَ ظَهْرِهِ * فَسَوْفَ یَدْعُو ثُبُورًا * وَیَصْلَى سَعِیرًا» (البلد، 10 تا 12)
ترجمه: و اما کسى که نامۀ اعمالش را از پشت سرش دهند * بزودى فریاد مى زند واى بر من که هلاک شدم (و آرزوی مرگ و نابودی می‌کند)* و در آتش افروخته وارد مى‌شود و مى‌سوزد *
جمع بندی:
پس، اگر بخواهیم حتماً بین این آیات را جمع کنیم، می‌گوییم: «موضوع هر سه آیه انسان است – در یک آیه به خلقتش اشاره شده – در آیه‌ای دیگر به راه و مقصدش تصریح شده – و در آیه‌ای دیگر، با موضوعیتی دیگر در حوزه‌ی احکام، می‌فرماید که خداوند حکیم در وضع و ابلاغ احکام، برای شما سختی و اذیت نخواسته است، بلکه آسانی و راحتی شما را در ادای تکالیف و اجرای احکام خواسته، تا بتوانید انجام دهید و رشد یابید. نماز مسافر شکسته است – روزه بر مسافر و بیمار حرام است – بیمار و معلول و ... از جنگ معاف است – حج بر غیر مستطیع واجب نیست ... و به هیچ کسی بیش از آن چه به او داده و آن چه در توان دارد، تکلیفی نشده است.
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.